کاردرمانی اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم در نحوه پردازش اطلاعات و برقراری ارتبـاط با اطرافیـان خود دچار مشـکل هسـتند. بر طبق تحقیقات انجام شده، کاردرمانی در بهبود مشکلات کودکان اوتیسم بسیار مؤثر است. متخصصین کاردرمانی به کودکان اوتیسم کمک می‌کنند که محیط اطراف خود را بهتر بشناسند و فعالیت‌های روزمره خود را بدون مشکل خاصی ادامه دهند.
اهمیت کاردرمانی در بهبود وضعیت کودکان مبتلا به اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم و اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، دارای پردازش حسی متفاوتی نسبت به همسالان خود هستند.
بر طبق آمار، ۶۰ تا ۷۰ درصد از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ADS) دچار اختلال پردازش / تنظیم حسی هستند. مطالعات نشان می‌دهند که سرعت یکپارچگی حسی اطلاعات (به دست آمده از طریق حس‌های مختلف) درکودکان اوتیسم کمتر از افراد دیگر است. علت بروز بحران‌های روحی در این کودکان به همین دلیل می‌باشد. کودکان اوتیسم فاقد فیلتر ذهنی مناسب جهت حذف اطلاعات غیرضروری هستند. در نتیجه این کودکان اطلاعات را بدون فیلتر شدن به طور مکرر دریافت می‌کنند.
تحریک حسی بیش از حد در کودکان اوتیسم باعث بروز رفتارهای نامتعارف و منزوی شدن فرد می‌شود. با استفاده از روش‌های مناسب در منزل یا کلاس درس می‌توان از فیلتر حسی مورد نظر در این افراد استفاده کرد. استفاده از فیلتر حسی مناسب باعث تنظیم و سازماندهی سیستم عصبی کودک می‌شود و بر میزان توجه و عملکرد کودک تأثیر مثبت دارد.
مزایای کاردرمانی برای کودکان مبتلا به اوتیسم
هدف کاردرمانی پرورش، حفظ و بهبود مهارت‌های مورد نیاز در کودکان اوتیسم جهت دستیابی به عملکرد مناسب در مدرسه و منزل می‌باشد. کاردرمانی در کودکان اوتیسم دارای تأثیر مثبت در موارد زیر می‌باشد :
- یادگیری
- خودباوری
- اعتماد به نفس
- حفظ استقلال
- تعامل اجتماعی
- تمرکز بر تکالیف تحصیلی
- برقراری ارتباط متقابل
- شرکت در بازی با همسالان
- مدیریت خود تنظیمی
- ابراز احساسات
متخصصین کاردرمانی در برنامه درمانی خود از رویکرد کل‌نگر استفاده می‌کنند و قابلیت‌های جسمانی، اجتماعی، عاطفی، شناختی و حسی کودکان و همچنین نیازهای آن‌ها را ارزیابی می‌کنند.
کاردرمانی باعث بهبود مهارت‌های مورد نیاز در نوشتن، مهارت‌های حرکتی ظریف و مهارت‌های مرتبط با زندگی روزمره می‌شود. مهم‌ترین نقش کاردرمانی ارزیابی اختلال پردازش حسی به منظور حذف موانع موجود در مسیر یادگیری کودکان می‌باشد. در این حالت کودک از آرامش بیشتری برخوردار خواهد بود و قدرت تمرکز او افزایش خواهد یافت.
متخصصین کاردرمانی معمولاً در زمینه یکپارچه‌سازی حسی آموزش می‌بینند. روش درمان یکپارچه‌سازی حسی بر اساس این فرضیه عمل می‌کند که محیط سبب تحریک کمتر یا بیشتر از حد نیاز در کودک می‌شود. بنابر این هدف درمان یکپارچه‌سازی حسی بهبود توانایی مغز جهت پردازش اطلاعات حسی می‌باشد تا کودک بتواند در فعالیت‌های روزانه خود عملکرد بهتری داشته باشد. متخصص کاردرمانی معمولاً برنامه روزانه/ شیوه زندگی حسی برای کودکان اوتیسم در نظر می‌گیرد.
تعریف برنامه روزانه/ شیوه زندگی حسی
بیشتر افراد جهت درک محیط اطراف می‌آموزند که حس‌های خود (بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه، چشایی، تعادل، موقعیت بدن در فضا) را با هم ترکیب و تلفیق کنند. هر کودک دارای نیازهای حسی خاصی است و این نیازها بسته به حالت‌های روحی، محیط و استفاده از روش‌های درمانی تغییر می‌کنند.
برنامه روزانه/ شیوه زندگی حسی نوعی برنامه فعالیت روزانه می‌باشد. هدف این برنامه انجام فعالیت‌های حسی در طول روز به منظور بهبود تمرکز و توجه کودک می‌باشد. بدن به غیر از غذای مناسب، به فعالیت‌های خاصی نیز در طول روز نیاز دارد تا سطح انگیختگی‌اش در حالت بهینه قرار بگیرد.
برنامه روزانه/ شیوه زندگی حسی باعث می‌شود تا دستگاه عصبی کودک اوتیسم بهتر سازماندهی شود و بنابر این میزان توجه و عملکرد کودک بهبود پیدا می‌کند. متخصص کاردرمانی برنامه روزانه موثری را برای کودک اوتیسم در طول روز در نظر می‌گیرد.
مزایای برنامه روزانه/ شیوه زندگی حسی
تاثیرات برنامه حسی روزانه حسی شامل موارد زیر می‌باشد:
- با گذشت زمان به بازسازی دستگاه عصبی کودک اوتیسم کمک می‌کند؛ در نتیجه کودک راحت‌تر می‌تواند حس‌ها و موقعیت‌های چالش برانگیز را کنترل کند.
- میزان هوشیاری کودک را ساماندهی کرده و بازه زمانی توجه او را افزایش می‌دهد.
- برنامه حسی روزانه باعث محدود شدن رفتارهای جستجوی حسی و اجتناب حسی می‌شود
به کمک برنامه حسی روزانه کودک راحت‌تر می‌تواند بر فعالیت مورد نظرش تمرکز کند و توسط محرک‌های مختلف در اطراف خود پریشان و گیج نخواهد شد.
افراد مبتلا به اختلال پردازش حسی در پردازش و عمل از طریق اطلاعات دریافت شده بوسیله حس‌ها دچار مشکل هستند؛ بنابر این در فعالیت‌های روزمره خود با مشکل مواجه می‌شوند. در نتیجه در صورت عدم استفاده از روش درمانی مناسب، مشکلاتی مانند اختلال در هماهنگی حرکتی، مشکلات رفتاری، اضطراب، افسردگی و افت تحصیلی ایجاد خواهند شد.
امکان دارد اختلالات پردازش حسی در صورت عدم تشخیص اوتیسم نیز وجود داشته باشند.
برنامه فعالیت حسی – حرکتی
متخصص کاردرمانی معمولاً توصیه می‌کند که بیماران مبتلا به اوتیسم روز خود را با برنامه فعالیت حسی- حرکتی آغاز کنند. این برنامه آمادگی کودک در طول روز را افزایش می‌دهد. برنامه فعالیت حسی- حرکتی باعث افزایش هوشیاری و تحریک حواس می‌شود. هر جلسه فعالیت حسی -حرکتی شامل موارد زیر می‌باشد:
- فعالیت به منظور افزایش هوشیاری (چرخش، جست و خیز با توپ ایروبیک، پرش) جهت تحریک دستگاه عصبی مرکزی بدن
- فعالیت به منظور بهبود سازماندهی حسی- حرکتی (حفظ تعادل بر روی تخته تعادلی، بازی با توپ) جهت به کارگیری همزمان مغز و بدن
- فعالیت جهت آرام‌سازی (فعالیت‌های سنگین عضلانی مانند فشار بر دیوار، فشار بر روی زمین، کار با وزنه) جهت افزایش توانایی تنظیم ورودی (درونداد) حسی
کاردرمانی باعث بهبود مهارت‌های ارتباطی و تعاملی و همچنین بهبود مهارت‌های حرکتی در کودکان اوتیسم می‌شود. به علاوه کاردرمانی سبب کاهش اضطراب و افسردگی کودک شده و برای کودک فرصت شکوفایی و رشد در جامعه را فراهم می‌کند.
۱۰ روش پیشنهای برای بهبود نشانه‌های اوتیسم در کودکان
- چنانچه کودک از سر و صدای بیش از حد مضطرب می‌شود، والدین می‌توانند گوشی محافظ یا دستگاه پخش MP3 در اختیار کودک قرار دهند.
- در صورتی که تماس و لمس باعث آشفتگی کودک اوتیسم در مدرسه می‌شود، توصیه می‌شود که کودک در اول یا آخر صف بایستد تا از تماس و برخورد او با دیگران جلوگیری شود.
- کودکانی که قادر نیستند آرام بر روی صندلی بنشینند، می‌توانند از بالش‌های مخصوص بر روی صندلی استفاده کنند تا بتوانند به راحتی بر روی آن حرکت کنند.
- در صورتی که کودک تمایل به در آغوش گرفتن دیگران دارد، بهتر است از زیرپوش یا جلیقه‌های مخصوص استفاده کند.
- کودکانی که در خواندن متن سیاه بر روی صفحه سفید دچار مشکل هستند، بایستی از صفحات به رنگ ملایم زرد مایل به قهوه‌ای استفاده کنند تا فشار کمتری به چشمانشان وارد شود.
- چنانچه بوهای مختلف باعث تحریک و آزردگی کودک می‌شوند، بایستی از دستمال یا نوارهای مخصوص آغشته به مقداری روغن، شامپو یا مواد دیگری که مورد علاقه کودک است استفاده شود. کودک می‌تواند در مواقع نیاز از این دستمال برای رفع بویی که برای او ناخوشایند است استفاده کند.
- در مورد کودکان بی‌اشتها، والدین بایستی در زمان صرف غذا از بازی‌های مختلف جهت افزایش اشتهای کودک استفاده کنند. والدین نباید کودک را وادار به خوردن غذا کنند.
- در مدرسه یا منزل بایستی فضای مخصوصی جهت حفظ آرامش کودک تدارک دیده شود. به این منظور می‌توان از چادرهای مسافرتی استفاده کرد و یا با قرار دادن پتو بر روی یک میز فضای مناسبی به این منظور آماده شود.
- در صورتی که کودک اوتیسم به جویدن علاقه داشته باشد، والدین می‌توانند چوب شور یا تکه‌های هویج در اختیار کودک قرار دهند.
- در صورت عدم تمایل به مسواک زدن کودک می‌تواند از مسواک برقی و خمیردندان بدون طعم استفاده کند.
